Werkers en wandelaars in heerlijk Heers

Net buiten de dorpskom van Heers, in het zuiden van Limburg, ontdekken wandelaars sinds afgelopen zomer een stukje groen dat voorheen slechts bij uitzonderlijke gelegenheden publiek toegankelijk was: het Kasteelpark van Heers. Vrijwilligers werken er al enkele jaren om het domein rond het kasteel weer begaanbaar en aantrekkelijk te maken. Ze kregen daarvoor steun van Buurten op den Buiten, het programma van de Koning Boudewijnstichting en de Vlaamse Landmaatschappij dat projecten ondersteunt die de sociale cohesie in landelijke gebieden versterken.

“Je kwam hier een beetje in de sfeer van Doornroosje, de zogeheten percée achter het kasteel was helemaal dichtgegroeid”, vertelt Paul Lambrechts van de vzw Heerlijk(heid) Heers. “We hebben hier een heleboel bomen weggehaald.” De percée, het grote hellende grasveld is grotendeels weer opengemaakt, net als de zichtlijn naar de vijver achterin.

Al sinds 2017 is de vzw aan het werk in het 20 ha grote kasteelpark dat al jarenlang niet meer onderhouden was. Caroline Geerts, mede-oprichtster van de vzw, neemt ons even mee terug naar het begin. “Het Kasteel van Heers en het park eromheen zijn eigendom van de burggraaf Ronaldo Desmaisières. Ja, inderdaad, alles hier is nog in privébezit. De burggraaf woont echter sinds 2014 elders, bij zijn zoon. De familie heeft de middelen niet om dit kasteel, dat ongeveer 1.000 jaar oud is, te onderhouden. Na een paar jaar ontstond bij enkelen van ons het idee dat het toch jammer was dat de mensen van Heers niet op zijn minst in het park konden komen. De burggraaf was akkoord dat we het toegankelijk zouden maken en onderhouden, en gaf ons gebruiksrecht.”

Spierkracht

Intussen staan we enkele jaren verder. Jaren waarin vooral veel energie, tijd en spierkracht is ingezet door een grote groep van vrijwilligers, met een zeer actieve kern van zowat dertig mensen en nog een zeventigtal anderen eromheen die af en toe bijspringen. Ook aan de zijkant van het kasteel zijn heel wat bomen weggehaald of teruggesnoeid tot de haag die ze ooit waren. Zo werd de ‘parterretuin’ weer zichtbaar zoals hij ook op een 500 jaar oude afbeelding te zien was. Enkele vrijwilligers zijn er net bezig nog extra zomerbloeiers aan te planten.

In de voorbije jaren kreeg de vzw enkele keren steun via de projectoproepen van Buurten op den Buiten, dat projecten ondersteunt die de sociale cohesie in landelijke gebieden stimuleren. Daarmee konden al eens zware machines worden gehuurd, of materialen worden aangekocht.

Picknicken

We wandelen verder door de tuin. “En hier stond een tuinhuis dat niet echt bij het kasteel paste”, wijst Paul Lambrechts aan. Toen bleek dat dat bovendien op een betonnen bouwplaat stond die zich enkel met zeer grove middelen zou laten verwijderen, werd een veel leukere oplossing bedacht: nu wacht een groot dam- en schaakbord op spelers. “Onze lieve buurman die hier net buiten het domein woont, heeft de grote houten schaakstukken gemaakt.”

En de spelers, die komen. Net als de wandelaars, de nieuwsgierigen, de toeristen, de rustzoekers en de picknickers: met enige vertraging door de maatregelen in de strijd tegen het coronavirus, staat de grote smeedijzeren poort van het park nu elk weekend open. “Per weekend komen er meer dan 500 bezoekers”, vertelt Paul Lambrechts niet zonder trots. Wie wil, kan een ligstoel lenen voor een luilekkere pauze.

Nieuwe vrienden

Maar het park is zoveel meer dan een groene oase. Het opknapproject brengt mensen van alle leeftijden samen, en net dat aspect wil Buurten op den Buiten honoreren. “Ik woon al meer dan 25 jaar in Heers”, vertelt vrijwilliger Ludy, “maar nooit maakte ik zo snel zoveel nieuwe vrienden. Als ik op mijn fiets door het dorp rijd, kom ik armen tekort om naar iedereen te zwaaien.” Er zijn de vrijwilligers voor het tuinierswerk, de lokale jeugdverenigingen die bijvoorbeeld bijspringen bij concerten in de tuin – nu jammer genoeg even opgeschort -, de plaatselijke harmonie die ooit nog feesten van de kasteelheren opluisterde en hier opnieuw kan concerteren, de zo mogelijk nog oudere schutterskring Sint-Sebastiaansgilde die zijn kunde demonstreert…

“Het heeft wat moeite gekost om de mensen van Heers mee te krijgen”, geeft Caroline Geerts toe, “maar nu zijn velen wel bijgedraaid. Zijn wij in ons idealisme al te naïef om hier al die tijd en moeite in te stoppen, aangezien het kasteel en het park nog in privéhanden zijn? Tja, misschien wel… maar we krijgen het niet over ons hart om dit domein te laten verkommeren zonder dat er voor het behoud ervan wordt gevochten. Intussen geven we alvast het park terug aan de buurtbewoners.”

Monument

De ultieme droom is dat ook het kasteel zelf in andere handen komt en de dringende bewarings-, onderhouds- en restauratiewerken kan krijgen - de Vlaamse overheid is in gesprek met de familie, zo vermeldde de bevoegde minister recentelijk. “Naast Alden Biesen, de basiliek van Tongeren en de abdij van Herkenrode is dit Kasteel van Heers, met zijn enorme tiendenschuur, een van de belangrijkste monumenten van Limburg”, verduidelijkt Caroline Geerts. “En het stucwerk binnen is van hoge kwaliteit”, vult Paul Lambrechts aan. Er zijn redenen genoeg om het niet verder te laten aftakelen, maar dat zal een budget en kennis vergen die de capaciteiten van de vzw ver te buiten gaan. “Maar dat houdt ons niet tegen om met het park al te tonen wat mogelijk is!”