“Neem rustig de tijd om afscheid te nemen”

Of een overlijden nu plots was dan wel verwacht, de meeste mensen die bij een begrafenisondernemer komen weten wat ze willen om in schoonheid afscheid te kunnen nemen. Waar ze vaak niet op voorbereid zijn, is de lawine aan formaliteiten nadien. Met de update van de gids ‘Wat te doen als een naaste overlijdt’ helpt de KBS hen op weg.

Begrafenisondernemer Christof Lelong van Hansen Uitvaartzorg haalt een dikke map uit de archiefkasten achter zijn bureau. Geprinte emails van mensen die hem en zijn team bedanken. “Daar doe ik het voor, ervoor zorgen dat we dit goed doen, zodat de nabestaanden afscheid kunnen nemen zoals zij dat willen.”

Begrafenisondernemers zijn voor rouwenden een houvast in de eerste, vaak woelige dagen na een overlijden. “Het verbaast me altijd dat mensen honderd kilometer ver rijden voor een nieuw restaurant, maar dat ze voor de begrafenisondernemer, op zo’n belangrijk moment, degene onder de kerktoren nemen, terwijl er een dorp verder misschien een betere zit.”

Geen verrassingen

“Soms wisten nabestaanden dat hun naaste ging sterven. Ze hadden tijd om afscheid te nemen. Maar er zijn ook plotse overlijdens en dan staat de wereld stil voor de familie. Ik zal een eerste contact met de nabestaanden dan ook nooit beginnen door meteen de regelingen aan te kaarten. Ik praat met hen over de overledene, ook om hen op hun gemak te stellen.”

Pas daarna bespreekt Lelong de keuzes voor de uitvaart. Crematie of begraving? Aula of kerk? Welke kist? Welke bloemen? Hoeveel rouwbrieven? “Ik probeer altijd mijn mening te geven, zonder op te dringen. Ik kijk naar wat zij nodig hebben. Openheid en transparantie over alles, ook over de kosten, is essentieel. Ze mogen niet voor verrassingen komen te staan.”

Persoonlijke inbreng

Tot enkele jaren geleden stelde Lelong met de familie ook de auladienst samen – “de meeste mensen vandaag kiezen voor een aula, waar ze veel meer ruimte hebben voor hun persoonlijke inbreng”. “Nu doe ik daarvoor een beroep op ritueelbegeleiders die op zelfstandige basis voor mij werken. Net zoals de pastoor dat doet, gaan ze met de nabestaanden rond de tafel zitten om het levensverhaal van de overledene te schrijven.”

Tijdens dat gesprek kan de familie haar emoties en verhalen kwijt, en kunnen ze pijnlijke familiekwesties ter sprake brengen als ze daar behoefte aan hebben. “Mensen vertellen op zo’n moment heel veel. Die gesprekken kunnen tot twee uur duren. Het brengt je dicht bij de nabestaanden. Dat merk je als ze je nadien bedanken, recht vanuit het hart.”

Praktische beslommeringen

Een begrafenisondernemer neemt de familie vooral ook veel praktische beslommeringen uit handen. De aangifte van het overlijden bij de gemeente, de aanvraag voor de begraafplaats of voor de crematie, nagaan of er een wilsbeschikking is. Ook na de eerste dagen blijft er echter heel wat te regelen, op een moment dat het hoofd van de meeste nabestaanden daar niet naar staat.

“Mensen weten door de band wel ongeveer wat ze willen voor de uitvaart. Maar er is veel onwetendheid over wat ze nadien allemaal moeten regelen. Waar vinden ze een attest van erfopvolging, hoe kunnen ze de bankrekeningen deblokkeren, welke instanties moeten ze allemaal op de hoogte brengen van het overlijden?”

Checklist

Lelong werkte voor de nabestaanden een checklist uit die ze mee naar huis krijgen, zowel over de uitvaart zelf als over alles wat volgt. “Ik vertel dat ook allemaal tijdens het gesprek, maar op dat moment komt er zoveel op hen af. Het is dan handig als ze nadien rustig thuis alles kunnen bekijken.”

Om nabestaanden op zo’n moment bij te staan, gaf ook de Koning Boudewijnstichting een update aan de gids ‘Wat de doen wanneer een naaste overlijdt’, in de reeks eerstelijnsgidsen in samenwerking met de Federatie van Notariaat. De gids overloopt wat nabestaanden moeten regelen in de dagen, weken en maanden na het overlijden. Hij incorporeert het recentste nieuws, onder meer over de uitbreiding van het rouwverlof.

Gewoonten veranderen

“Het is geen evidente materie,” zegt Lelong, “en de wetten veranderen geregeld.” Dat geldt ook voor de gewoonten, stelt hij vast. Hij ziet steeds vaker thuisbewaring van de urne bijvoorbeeld of uitvaarten die beperkt blijven tot een begroeting en een samenkomst op de begraafplaats, “vaker wanneer er weinig familie is”.

Mensen ook die hun uitvaart op voorhand volledig vastleggen, “vaak omdat ze vrezen dat er anders ruzie is onder de kinderen of dat een van de kinderen problemen zal maken”. En misschien is dit een gevolg van de covidpandemie en een scherper bewustzijn over het belang van wetenschappelijk onderzoek, maar hij ziet de afgelopen jaren ook opvallend vaker mensen die hun lichaam schenken aan de wetenschap.

“Mensen zijn soms bang van de dood,” besluit Lelong. “Vroeger werd de overledene opgebaard thuis, ‘op de goeie plek’. Samen rouwen is belangrijk. Ik zie in woonzorgcentra bijvoorbeeld hoe snel we het lichaam moeten ophalen. Bewoners die de dag voordien nog samen aan tafel zaten, staren plots naar een lege plaats. Als ik één advies mag geven: wees niet bang voor het lichaam van de overledene. Neem tijd om te groeten. Neem tijd voor het afscheid.”